Gdy w jakiejś japońskiej sprawie, jestem wywołany do tablicy pytaniem:
– Pomóż mi, jadę do Japonii i nie wiem od czego mam zacząć ?
– Gdzie powinienem pojechać i co zobaczyć ?
– Ile czasu powinienem spędzić w Kioto ?
– Jaką restaurację polecam w Nagoya lub Tokio ?
– Słyszałem, że w Golden Week (kumulacja w jednym czasie trzech świąt narodowych i dnia dziecka) raczej nie powinno się lecieć do Japonii. Czy to prawda ?
– Ile mam ze sobą zabrać gotówki ?
– Wziąć walizkę na kółkach czy plecak ?
– Jak sprawy wyglądają z internetem ?
… takie pytania można mnożyć. Za każdym razem, jako jeden z „nieformalnych ambasadorów” Cesarstwa Japonii, (znam jeszcze kilka lub nawet kilkanaście osób którzy jak ja, mają lekkiego lub cięższego fizia na punkcie tego kraju i tych ludzi), staram się odpowiedzieć na tyle dokładnie na ile potrafię.
Nie zawsze, ale czasami, staram się namówić aby dana osobniczka lub osobnik przeczytała jakąś książkę, o Japonii. Taką, która rzuci większy snop światła na sprawy. Ja w sumie mam w domu już całkiem niezły księgozbiór „japońszczyzny”. Wyposaża mnie głównie, moja ukochana M; czasami Wojtek F. coś mi podrzuci. Bywa, że ktoś inny w prezencie coś przyniesie.
Wracając …. wydaje mi się, że dla ambitnego amatora, który chciałby coś więcej o Japonii, jedną z ważniejszych pozycji jest książka, którą dostałem od przyjaciół pt. „Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej”. Została napisana przez amerykańską antropolog – Ruth Benedict, która pracowała na uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku. Generalnie zajmowała się antropologią kulturową. Jej największe dzieło to Wzory kultury (Patterns of Culture, 1934). Badała plemionaAmeryki Północnej, w tym kalifornijskie plemię Serrano i kanadyjskie Czarne Stopy. Co ciekawe Pani Benedict nie była w Japonii co trochę zaprzecza kulturze i wymogom pracy antropologa, który powinien pozyskiwać informacje w terenie. Z racji prowadzonej wojny, taki wyjazd oczywiście nie był możliwy.
W jej opracowaniu nie znajdziemy żadnych praktycznych i banalnych informacji turystycznych bo to nie o tym. Traktuje o fundamentalnych wzorcach kulturowych. W opisie książki znajdujemy „… Książka ta traktuje o przyjętych w Japonii obyczajach oraz przyzwyczajeniach, które dla Japończyków są oczywistością. Mówi o sytuacjach w jakich Japończyk może spodziewać się grzeczności od innych i takich kiedy na nią nie może liczyć. ; o tym w jakich okolicznościach czuje wstyd i zakłopotanie. ; oraz czego sam od siebie wymaga. Praca ta nie jest więc poświęcona w sposób szczególny japońskiej: religii, gospodarce, polityce czy rodzinie. Dotyczy poglądów Japończyków na życie. Opisuje ich przekonania tak, jak przejawiają się w każdym działaniu. To książka o tym, co sprawia, że Japonia jest krajem Japończyków” .
W istocie, praca Ruth Benedict jest instrukcją obsługi Japonii i Japończyków, której napisanie, pod koniec II wojny światowej, zlecił jej rząd USA. Amerykanie, zdając sobie sprawę, iż wcześniej czy później będą musieli przypuścić atak na wyspy japońskie, zdawali sobie jednocześnie sprawę, że kompletnie nic nie wiedzą o tym kraju i o tych ludziach. Mimo już toczonego, długiego boju na Pacyfiku, dość mało wiedzą o swoim przeciwniku. Jeszcze mniej tych ludzi rozumieją.
Z tego tytułu, wojna Ameryki z Japonią była nie tylko skomplikowanym wyzwaniem logistycznym ale również wielką zagadką. Największą niewiadomą była natura wroga, którego zachowanie należało zrozumieć aby z nim walczyć; ten się nie poddawał, nie ratował swoich rannych, zaklinał się, że to nie cesarz ponosi winę za rozpętanie wojny tylko rząd.
Oczywiście opracowanie to miało zastosowanie paramilitarne, ale tak naprawdę, dziś jest równie aktualna jak w latach wojny.
„Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej” to pęk kluczy do duszy Japończyka
Poszczególne rozdziały noszą tytuły:
1/ Zadanie Japonia;
2/Japończycy na wojnie;
3/ Zająć właściwe miejsce;
4/ Reforma Meiji;
5/ Dłużnik wobec stuleci i świata;
6/ Spłata jednej dziesięciotysięcznej;
7/ Dług, który najtrudniej znieść;
8/ Oczyścić własne imię;
9/ Krąg namiętności ludzkich;
10/ Dylemat dobrego postępowania;
11/ Dyscyplina wewnętrzna;
12/ Dziecko się uczy;
13/ Japończycy po kapitulacji.
* * * * *
p.s. Lektura tej książki powoduje, że źrenice bardzo szeroko się otwierają na okoliczność taką – jak mało wiemy, a jeszcze mniej rozumiemy Japończyków.
